Een paar jaar geleden had iedereen op sociale media het erover: DNA-testen waarmee je erachter komt waar jouw voorouders precies vandaan komen. Die testen baseren zich op kunstmatige intelligentie. Hoe werken ze precies, zijn ze betrouwbaar en op welke manieren draagt AI nog meer bij aan stamboomonderzoek? Je leest het in dit blog.
Afbeelding gemaakt met ChatGPT
Hoe werkt een DNA-test met AI?
Als je een DNA-test doet om meer over je afkomst te weten te komen, stuur je een DNA-monster naar het laboratorium van een bedrijf. Daar worden honderdduizenden genetische markers (bepaalde volgordes in het DNA, die kunnen zorgen voor bepaalde eigenschappen) geïdentificeerd. De informatie over je genetische eigenschappen is erg ingewikkeld en uitgebreid. Met behulp van AI worden de gegevens snel en efficiënt geanalyseerd.
Wat doet AI dan precies?
Op basis van je genetische markers vindt kunstmatige intelligentie bepaalde unieke patronen. Die helpen bij het bepalen van je afkomst, want genetische markers verschillen per land en gebied. Sommige websites geven met behulp van AI ook relevante informatie over de gebieden waar je voorouders vandaan komen en de meest waarschijnlijke reden dat ze in een bepaald jaartal zijn gemigreerd naar een ander land (bijvoorbeeld een natuurramp, een oorlog of hongersnood).
Een algoritme vergelijkt je genetische eigenschappen bovendien met die van andere mensen die in de database staan, zodat eventuele bloedverwanten gevonden worden. Al die informatie (en bij sommige pakketten informatie over je aanleg voor erfelijke aandoeningen) krijg je terug in een rapport. Ook het maken van dat rapport zou zonder kunstmatige intelligentie een enorm tijdrovende taak zijn. De belangrijkste rol van kunstmatige intelligentie bij DNA-afstammingstests is dus het snel en efficiënt analyseren, vergelijken en samenvatten van je genetische markers.
De risico’s van een DNA-test
Veiligheid
Je DNA bevat erg persoonlijke informatie over je identiteit, gezondheidsrisico’s en genetische afstamming. Het is dus een groot risico om die gegevens te delen. Bedrijven zoals MyHeritage en 23andMe hebben natuurlijk een uitgebreid privacybeleid en zeggen alles te doen om klantgegevens te beschermen. Toch kunnen ze gehackt worden; dat is in het verleden al weleens gebeurd. Volgens de Consumentenbond gaat slechts de helft van de bedrijven echt verantwoord met je gegevens om. Veel bedrijven maken bovendien niet duidelijk dat ze je gegevens verkopen aan onderzoekers die medicijnen ontwikkelen. Dat klinkt positief, maar die onderzoekers hebben commerciële doeleinden en kunnen misbruik maken van jouw persoonlijke informatie. Ten derde kan de staat jouw gegevens opvragen bij de bedrijven of achterhalen via hun partners. Je gegevens zijn dus nooit helemaal privé.
Betrouwbaarheid en ethiek
AI maakt fouten, ook bij het analyseren van je DNA. Er is dus een kans dat je verkeerde informatie krijgt over je aanleg voor een ziekte of de werking en dosering van medicijnen voor jouw lichaam. Bovendien is het rapport over je informatie niet altijd duidelijk. Staat ergens dat je een 100% hogere kans hebt op een ziekte dan de gemiddelde persoon, dan klinkt dat heel zorgwekkend. Maar als de gemiddelde persoon een kans van 0,1% heeft om de ziekte te krijgen, heb jij 0,2% kans. Dat klinkt al heel wat minder eng. Toch is het lastig dat je dit soort gegevens over jezelf zomaar te zien krijgt, zonder de mogelijkheid om vragen te stellen aan medische professionals.
Vooroordelen
Aangezien AI is getraind met menselijke data, heeft AI vooroordelen die ook in de maatschappij spelen. Dat geldt ook voor de systemen die genetische gegevens analyseren. Op medisch gebied zijn de meeste data bijvoorbeeld gebaseerd op mannen, waardoor de gegevens bij vrouwen minder betrouwbaar zijn. Ook heeft AI etnische vooroordelen, die voor problemen zorgen in de gezondheidszorg. In de VS zijn bovendien discussies over mensen die na een DNA-test misbruik zouden maken van het feit dat ze voor een paar procent tot een sociale minderheidsgroep behoren.
Het is uiteindelijk aan jou om een verstandige keuze te maken wat betreft het delen van je genetische informatie. De Consumentenbond is sowieso niet enthousiast over de DNA-gezondheidstests. De uitslagen zijn onzeker, kloppen niet altijd en worden zonder begeleiding van een medische professional aan je voorgeschoteld. Wil je hier meer over lezen? In de Gezondgids van de Consumentenbond lees je een interview met een DNA-onderzoeker.
Hoe wordt AI nog meer gebruikt in stamboomonderzoek?
Persoonlijk gebruik van AI in stamboomonderzoek
Veel bedrijven die DNA-afstammingstesten bieden, beschikken over een uitgebreide website met een database. Daar zijn allerlei tools te vinden om je persoonlijke stamboomonderzoek makkelijker te maken. Denk aan een chatbot die de juiste vragen stelt om documenten over je voorouders te vinden, of een AI-schrijver die een biografisch overzicht over iemand uit je stamboom maakt. Met behulp van verschillende tools kun je ook oude foto’s bewerken. Je kunt bijvoorbeeld krassen verwijderen, zwart-witfoto’s inkleuren, de resolutie verhogen en zelfs inschatten wanneer een foto is gemaakt. Op sommige websites kun je zelfs deepfakes maken van oude foto’s. Tenslotte zijn er tools waarmee je jezelf kunt omtoveren tot bijvoorbeeld Romein of negentiende-eeuwse dame en heb je op sommige websites de mogelijkheid om deepfakes van je voorouders te maken (nogal eng, als je het mij vraagt). Hier lees je meer over hoe AI wordt toegepast door verschillende bedrijven.
Gebruik van AI door stamboomonderzoekers
Stamboomonderzoekers maken al jaren gebruik van AI om digitale databases aan te leggen van familiedocumenten zoals brieven, geboorteaktes, huwelijkscontracten, overlijdensadvertenties en nieuwsberichten. Bij het opzetten van een database kan AI handgeschreven brieven ontcijferen en documenteren, zoals is gedaan bij het opzetten van de 1950 United States Census. In de toekomst zullen de mogelijkheden voor afstammingsonderzoek zeker worden uitgebreid. Men verwacht dat er toepassingen komen waarmee je de relatie tussen familieleden in een stamboom vaststelt, oude talen en handgeschreven teksten gemakkelijk vertaalt en digitaliseert, voorouders herkent op basis van uiterlijke kenmerken en suggesties krijgt voor (nog) niet gedigitaliseerde bronnen.
AI is onmisbaar bij het doen van uitgebreid, efficiënt en betrouwbaar stamboomonderzoek. Dat heeft vooral te maken met de grote hoeveelheden informatie die daarvoor nodig zijn. Een op kunstmatige intelligentie gebaseerde DNA-test kan inzicht geven in je afstamming en andere erfelijke eigenschappen. Daarnaast kan AI helpen bij het bewerken van oude foto’s, het vinden van documenten over je voorouders en het leren kennen van bloedverwanten. Toch zijn er risico’s verbonden aan zo’n DNA-test. Gelukkig kan AI ook op andere manieren van dienst zijn bij stamboomonderzoek. Wat zou jij over je familie te weten willen komen?
