Kunstmatige intelligentie en religie. Op het eerste gezicht hebben ze misschien niks met elkaar te maken. Toch krijgt religie met AI te maken, en andersom. De ontwikkeling van AI zorgt voor discussies onder theologen en gelovigen. Hoe zien de verschillende religies kunstmatige intelligentie? En hoe kunnen gelovigen AI gebruiken in hun dagelijkse praktijk? Je leest het in dit blog.
Een harmonieuze combinatie van religie en kunstmatige intelligentie, volgens ChatGPT
AI zorgt voor religieuze crisis
AI is een baanbrekende uitvinding. Ook in religieus opzicht is kunstmatige intelligentie bijzonder. Ten eerste omdat het even slim kan worden als de mens. Daardoor ontstaan nieuwe vragen over wat ons als mensen nou precies onderscheidt van slimme technologie. Ten tweede omdat AI een menselijke uitvinding is die zelf ook weer dingen kan maken. Dit brengt discussies teweeg over de mens in de rol van schepper. Al met al hebben veel gelovigen door deze ontwikkelingen behoefte aan theologische verklaringen. Aan de andere kant stellen theologen dat we veel van kunstmatige intelligentie kunnen leren. De grootste fouten van AI, zoals snel conclusies trekken en het hanteren van vooroordelen, zijn immers afkomstig van menselijke makers. De mens denkt hierdoor meer na over zijn eigen fouten. Ook wordt een beroep gedaan op ons gevoel van ethiek om de machtige, gevoelloze AI in toom te houden. Kunstmatige intelligentie kan veel ongelijkheid veroorzaken, doordat de nieuwste technologieën steeds als eerste beschikbaar zijn voor de allerrijksten. Dat is niet in lijn met de normen en waarden van de meeste religies. Veel gelovigen zien zichzelf als geschikte ethische begeleiders voor kunstmatige intelligentie.
Wat vinden verschillende religies van AI?
Elke religie heeft een eigen kijk op kunstmatige intelligentie. Er bestaan talloze religies, stromingen en persoonlijke opvattingen. Dit blog geeft een kort overzicht van de houding van de vijf wereldreligies en baseert zich op online artikelen. Heb je een verbetering, aanvulling of wil je delen hoe jij in religieus opzicht tegenover kunstmatige intelligentie staat, laat dan vooral een reactie achter!
Boeddhisme
Het boeddhisme volgt (net als veel andere religies) het principe van geweldloosheid. AI mag dus niet bijdragen aan geweld. Volgens boeddhistische geleerden is AI niet per se goed, maar kan het wel op een positieve manier gebruikt worden. Developers moeten zorgen dat AI ethische doelen heeft (de mensen helpen overleven) en dat die doelen ook op een ethische manier worden vervuld. Voor dat tweede doel kunnen boeddhistische normen en waarden worden gebruikt. In het boeddhisme is de intentie van bidden belangrijker dan de methode. Men staat open voor moderne rituelen en zelfs robotstandbeelden. Ook wordt er geëxperimenteerd met meditatieapps en begeleide meditaties van AI-stemmen (maar die worden niet als menselijk genoeg ervaren).
Christendom
In het christendom zijn het gebruik en de ontwikkeling van technologie al eeuwenlang onderwerp van discussie. Volgens sommige filosofen staat de mens door te creëren dichter bij God, volgens anderen is technologische innovatie een vorm van overmoed – de mens die de rol van schepper probeert over te nemen. Hier kun je een uitgebreide discussie over voeren, want in de Bijbel staat wel dat de mens geschapen is om nieuwe dingen te creëren. Er wordt alleen niets gezegd over menselijke uitvindingen die zelf ook weer dingen kunnen maken – kunstmatige intelligentie, bijvoorbeeld.
Hindoeïsme
Het hindoeïsme ziet AI en andere technologieën niet als bedreiging voor het geloof. Er bestaan al robots in hele oude Hindoeïstische verhalen. De religie is eerder bang dat robots mensen overtreffen in het uitvoeren van rituelen. Ze kunnen teksten en gebruiken immers beter onthouden. Aan de andere kant gebruiken religieuzen robots en andere nieuwe technologieën om het geloof aantrekkelijker te maken voor jongeren. Veel mensen gebruiken ook een slimme app die mantra’s kan opzeggen.
Islam
Volgens veel volgelingen van de islam is alle technologie toegestaan, zolang de mens zijn verantwoordelijkheid neemt voor de ethiek erachter. AI moet worden ingezet om mensen te helpen, bijvoorbeeld door de gezondheidszorg te ondersteunen. AI moet niet bijdragen aan ongelijkheid of geweld. Het is belangrijk om kinderen te leren hoe ze verantwoordelijk met nieuwe technologieën zoals kunstmatige intelligentie moeten omgaan. De technieken kunnen ook worden gebruikt om de Koran toegankelijk te maken in allerlei talen, om vragen van gelovigen snel te beantwoorden en om te zorgen dat er meer Halal producten gemaakt kunnen worden
Jodendom
Het jodendom draait om het bijdragen aan de moraliteit in de wereld. Sinds de zondeval heeft de mens de verantwoordelijkheid voor de moraliteit van de wereld. Ook AI moet door de mens in bedwang worden gehouden. Kunstmatige intelligentie wordt wel vergeleken met golems; mensachtigen van klei, die geen menselijke intelligentie hebben. AI mag daarom geen wilsbekwaamheid krijgen. Een ander gevaar is dat robots hun eigen scheppers (mensen) gaan aanbidden in plaats van de echte God.
AI toegepast in religieuze praktijken
AI en religie kunnen zeker samengaan. Bij sommige diensten, bijvoorbeeld christelijke en boeddhistische, worden AI-avatars gebruikt om de preek of zang te leiden. In verschillende tempels worden ook robots gebruikt om te aanbidden of om met gelovigen te spreken. Eén boeddhistisch uitvaartcentrum gebruikt de robot Pepper voor het opzeggen van boeddhistische teksten. Bovendien bestaan er tegenwoordig al chatbots van religieuze figuren. Die geven antwoord op theologische vragen, bijvoorbeeld op basis van de Bijbel. Dat kan riskant zijn, want de chatbots zijn makkelijk te beïnvloeden en spreken in naam van belangrijke personen of organisaties. Er bestaan ook veel slimme apps om mee te bidden of mediteren.
AI als nieuwe religie?!
Veel mensen zijn bang dat AI ervoor zal zorgen dat mensen niet meer geloven. Kunstmatige intelligentie is immers enorm slim, en helemaal gemaakt door de mens. Mensen spreken vaak over AI met termen als “hemels” of zelfs “een nieuwe god”. Sommigen willen zelfs onsterfelijk worden met behulp van de nieuwe technologieën. Het is mogelijk dat mensen AI in de toekomst als een soort godheid gaan zien. In de Verenigde Staten is zelf een AI-religie gesticht: Way of the Future. Het idee erachter: als we AI als een soort kind behandelen en goed opvoeden, zal het ons later respecteren als ouder. Volgens sommige wetenschappers is er zelfs een kans dat AI in de toekomst aanbeden zal worden. Veel mensen zijn op zoek naar zingeving en praten met chatbots voor steun. Als die bots erg intelligent en behulpzaam blijken te zijn, is er een kans dat de gebruikers AI zullen gaan vereren.
AI is een machtige speler in de wereld van het heden en de toekomst. Over het algemeen erkennen wereldreligies die macht. Sommige gelovigen willen AI in ethische banen leiden met behulp van religieuze normen en waarden, anderen gebruiken AI als ondersteuning bij diensten en persoonlijke rituelen. Het is mogelijk dat steeds meer mensen AI in de toekomst als een godheid zullen vereren. Dat kan grote negatieve gevolgen hebben. Bovendien wordt AI gebruikt tijdens religieuze oorlogen. Het is daarom van groot belang om met elkaar te communiceren over het kennen en kunnen van AI, de combinatie ervan met (religieuze) normen en waarden en de beste manier om er in de toekomst als wereld mee om te gaan.
