Fraude, plagiaat en een leerachterstand. Lees je over kunstmatige intelligentie op school, dan kom je geheid dat soort termen tegen. Dat is niet onterecht. Toch wordt AI steeds vaker gebruikt in het onderwijs. Die ontwikkeling is niet meer tegen te houden. Hoe kunnen we dan het beste mee omgaan? Je leest het in dit blog.
Afbeelding gemaakt met ChatGPT
Bescherming en voorbereiding
Zoals je waarschijnlijk wel weet, kan AI al heel erg veel. Met programma’s zoals ChatGPT kun je gemakkelijk teksten genereren, je kennis testen of bronnen vinden. Aan de andere kant is AI gevoelig voor oneerlijke behandeling, het gebruiken of genereren van nepnieuws en privacyschending. Juist op scholen is het daarom erg belangrijk om ervoor te zorgen dat het gebruik van kunstmatige intelligentie de privacy en veiligheid van leerlingen waarborgt. Scholen moeten strenge en duidelijke protocollen opstellen, alleen goedgekeurde programma’s gebruiken en ouders en leerlingen om toestemming vragen voor het verzamelen en verwerken van persoonlijke gegevens (dit artikel bespreekt de voor- en nadelen van AI in het onderwijs).
AI krijgt een steeds grotere rol in onze maatschappij, ook op de werkvloer. Kinderen moeten daarom op school worden voorbereid op het verantwoord gebruiken van AI. Aan de ene kant moeten de risico´s van het gebruik ervan worden besproken op school. Aan de andere kant is het goed om kinderen zelf te laten wennen aan het werken met kunstmatige intelligentie. Prof. dr. Eric Postma verwacht dat bijna alle teksten over vijf tot tien jaar worden geschreven door AI. Hij wil daarom dat studenten leren hoe ze die teksten kunnen controleren. Om inzicht te krijgen in de sterke en zwakke punten van AI, moeten kinderen er al op jonge leeftijd mee in aanraking komen. Volgens Postma kan je op een hele praktische en leuke manier laten zien wat kunstmatige intelligentie wel en niet begrijpt. Hij geeft een voorbeeld waarbij een klas allerlei foto’s van legoblokjes aan een AI-systeem laat zien. Dat systeem kan dan snel afbeeldingen van legoblokjes herkennen… totdat je bijvoorbeeld de belichting van de foto’s verandert. Zo demonstreer je aan kinderen dat kunstmatige intelligentie informatie kan reproduceren, maar geen eigen gevoel voor logica heeft.
AI op de basisschool
Ook op de basisschool gebruikt men steeds meer kunstmatige intelligentie, bijvoorbeeld voor het geven van lessen taal en spelling. Docenten kunnen AI gebruiken om lesplannen te maken die zijn aangepast aan de onderwijsnormen en hun eigen leerdoelen. Ook kan AI toetsen nakijken, de resultaten van elke leerling analyseren en het volgende lesplan daarop aanpassen.
Basisschoolleerlingen gebruiken ook steeds vaker kunstmatige intelligentie. Oudere leerlingen kunnen hun zelfgemaakte teksten bijvoorbeeld laten controleren, zoals je leest in ons vorige blog. In de VS wordt AI-bijlesdocente Amira al ingezet om leerlingen met een taalachterstand vooruit te helpen. Ook op het gebied van rekenen bestaan er allerlei programma’s waarbij leerlingen spelletjes kunnen doen op hun eigen niveau. Voorbeelden daarvan zijn Snappet, Rekentuin en Junior Einstein. Dat laatste programma kan trouwens voor allerlei vakken gebruikt worden. Tenslotte kunnen leerlingen kunstmatige intelligentie gebruiken om kennis te maken met kunst en muziek. Ze doen dan spelletjes waarbij ze liedjes of tekeningen maken. Daarop krijgen ze feedback.
AI op de middelbare school
Op de middelbare school zijn misschien wel de meeste zorgen om het gebruik van kunstmatige intelligentie. Leerlingen kunnen hun huiswerkopgaven, werkstukken en zelfs de antwoorden op hun toetsen met een paar klikken opvragen. Dan leren ze niet zelfstandig na te denken en onthouden ze de lesstof ook niet goed. Net als op de basisschool is het daarom belangrijk dat docenten op het voortgezet onderwijs met hun leerlingen over de voor- en nadelen van AI spreken. Leerlingen moeten leren hoe ze met AI omgaan, waarom ze de resultaten van AI-gegenereerde antwoorden altijd goed moeten controleren en hoe ze zelf kritisch en creatief na kunnen blijven denken.
Docenten zullen zich ook moeten aanpassen aan deze ontwikkelingen. Het is vooral belangrijk dat ze leren te bepalen welke teksten hun leerlingen wel en niet zelf hebben geschreven. Dat kunnen ze doen door de schrijfstijl te vergelijken met eerdere teksten van de leerling, websites te gebruiken die plagiaat opsporen en de leerling te ondervragen over de manier waarop de tekst tot stand is gekomen. Boom Test Onderwijs geeft in een boek tips waarmee docenten kunstmatige intelligentie in hun eigen voordeel kunnen gebruiken. Er staan allerlei voorbeelden in van vragen die je aan ChatGPT kan stellen om leuke klassikale opdrachten te genereren. Ook staan er instructies in voor het genereren van teksten en afbeeldingen voor gebruik in de klas. Het boek bevat daarnaast een voorstel voor een AI-beleid op school.
Een leuke website vol video’s en informatie over dit onderwerp is AI voor Onderwijs van de Nederlandse AI-coalitie.
AI in het hoger onderwijs
Ook op hogescholen en universiteiten is steeds meer te doen om studenten die kunstmatige intelligentie gebruiken. De Radboud Universiteit geeft allerlei tips aan docenten om hun studenten verantwoordelijk met AI om te laten gaan. Studenten moeten begrijpen dat AI niet altijd juiste informatie geeft, getraind is met beperkte datasets en soms onopvallende maar cruciale fouten maakt. Ook vertalen chatbots informatie vaak letterlijk uit het Engels en geven ze vaak verouderde informatie. Als studenten zich hiervan bewust zijn, is de kans dat ze te veel op AI gaan vertrouwen kleiner.
Ook aan universiteiten kan kunstmatige intelligentie op een positieve manier worden ingezet. De Open Universiteit schreef een artikel over het gebruik van AI als onderwijsassistent op het hoger onderwijs. Ze pleiten ervoor om saaie administratieve taken – die zouden bijdragen aan het lerarentekort – over te dragen aan “robots”. Denk daarbij aan het nakijken van tentamens en het zoeken naar bronnen voor lesmateriaal. Dat AI geen persoonlijk contact met studenten maakt, is bij veel studies niet zo’n probleem. Of in elk geval geen nieuw probleem. Bij hoorcolleges zitten namelijk tot wel vijfhonderd studenten in een collegezaal, die sowieso niet veel persoonlijke aandacht van de professor krijgen.
AI en docent: een taakverdeling
Als AI analytische taken overneemt, hebben docenten meer tijd om hun leerlingen persoonlijk te begeleiden. Kunstmatige intelligentie kan opdrachten van leerlingen nakijken, hun niveau bepalen en ondersteunende nieuwe opdrachten aanbieden. De leraar is er dan vooral om de leerling persoonlijke aandacht te geven. Hij of zij weet of een leerling het thuis moeilijk heeft en welke onderliggende leerproblemen een lager leerniveau veroorzaken. Bovendien merkt een robotdocent niet wanneer de klas geen interesse of concentratie meer overheeft. Dat soort empathie en inzicht heeft AI simpelweg niet. De docent wordt dus de schakel tussen feitelijke resultaten en een menselijk begrip van de leerling. Hij of zij zorgt ervoor dat de leerlingen contact met elkaar maken, samenwerken, voor zichzelf opkomen, enzovoort. Ook praktische vakken zoals gymnastiek zullen voorlopig niet door AI worden gegeven.
Kunstmatige intelligentie wordt steeds meer gebruikt in het onderwijs. Docenten en leerlingen gebruiken allerlei nieuwe toepassingen om hun werk gemakkelijker te maken. Dat kan handig zijn, maar AI is niet altijd betrouwbaar. Bovendien zijn veel mensen het er niet mee eens dat leerlingen steeds gemakkelijker aan informatie kunnen komen en daardoor minder leerstof onthouden. Toch vinden de meeste experts dat kunstmatige intelligentie niet meer uit ons onderwijs geweerd kan worden. De beste optie is dus om leerlingen goed in te lichten over het verantwoord gebruik ervan. Wat denk jij? Gaat het onderwijs er over tien jaar heel anders uitzien, of zal de verandering uiteindelijk toch niet zo groot zijn?
