Stel je voor dat je een kunstenaar bent. Je maakt al jaren schilderijen, maar ineens wordt de fotocamera uitgevonden. Ben je bang om je inkomen te verliezen? Noem je foto’s niet creatief genoeg? Of ga je zelf met het nieuwe medium aan de slag? Deze discussie van meer dan honderd jaar geleden is ook nu weer relevant. Kunstmatige intelligentie vormt namelijk net zo’n bedreiging voor de kunstwereld – maar dan misschien nog wel groter. Je leest er alles over in dit blog.
Afbeelding gemaakt met ChatGPT
Wordt de kunstenaar vervangen door AI?
In de kunstwereld komt steeds meer kunstmatige intelligentie tevoorschijn. Met behulp van AI kun je gemakkelijk een eigen afbeelding maken, bijvoorbeeld voor bij een blog of webartikel. Dit soort functionele afbeeldingen is niet bepaald kunst te noemen, maar ze vervangen wel het werk van kunstenaars die op basis van commissies werken. Bovendien kunnen getrainde AI-tools steeds beter kunst maken op basis van de stijl van bestaande kunstenaars, of met hun eigen creativiteit. In 2018 bracht een schilderij gemaakt door AI meer dan vier ton op! Dat maakt kunstenaars erg bezorgd over hun toekomst op de werkvloer. Aan de andere kant kunnen AI en de mens samenwerken om kunst te maken op een hoger niveau. Bijvoorbeeld door slimme suggesties over nieuwe kunstwerken, patronen en technieken.
Er zijn steeds meer musea die aandacht besteden aan AI-genereerde kunst, bijvoorbeeld met tentoonstellingen gewijd aan architectuur of schilderkunst en kunstmatige intelligentie. Kunstgalerie Serpentine in Londen werkt al meer dan 10 jaar samen met kunstenaars om op een verantwoorde manier AI-kunst te creëren. Dat is belangrijk, want er is veel te doen om de rechten op AI-gegenereerde kunst. Over het algemeen heeft niemand daar de rechten op, maar vaak werken mensen samen met kunstmatige intelligentie om kunst te maken. Bovendien is AI getraind met allemaal materiaal waar wél rechten op gelden. Dat maakt het lastig te achterhalen door wie de kunst nou echt bedacht is.
AI voor kunstrecensenten en -onderzoekers
Ook de interpretatie van kunst verandert met de tijd. Tegenwoordig werken recensenten samen met AI om kunst te interpreteren en beoordelen. De komende tijd kunnen algoritmes nog niet veel zinnigs zeggen over de menselijke emoties en associaties die kunstwerken oproepen. AI is wel goed in het herkennen van patronen en details. Recensenten combineren die informatie met hun eigen expertise om tot een gebalanceerd oordeel over een kunstwerk te komen.
Omdat AI snel informatie verwerkt, gebruiken onderzoekers het om kunst grootschalig te onderzoeken. Ze vragen bijvoorbeeld of er een verband is tussen de houding en het geslacht van personen op talloze schilderijen, of waar de lichtste en donkerste punten van een schilderij precies zitten. Dat levert veel informatie op over conventies, technieken en de achterliggende betekenis van kunstwerken. Wil je zelf experimenteren met AI en kunst? Bekijk het Art Palette van Google eens. De tool laat zien welke kleuren er in een kunstwerk aanwezig zijn. Je kunt schilderijen met een bepaalde kleur zoeken of erachter komen welke tinten hoofdzakelijk in een eigen afbeelding te zien zijn.
Een blik in het verleden: kunstrestauratie met AI
Ook experts op het gebied van kunstrestauratie maken dankbaar gebruik van kunstmatige intelligentie. Bij de restauratie van een schilderij werden al langer röntgenfoto’s gebruikt. Een slim algoritme maakt onderscheid tussen de lagen in het schilderij, zodat restaurateurs een beter beeld krijgen van de opbouw ervan. Zo wordt het makkelijker om het schilderij te restaureren. Met behulp van machine learning kan men ook het risico op scheurtjes in een schilderij berekenen. Dat proces van nano-indentatie ging eerst met een scherp naaldje. Nu zijn een stokje van 1 millimeter en een klein glazen bolletje genoeg. Daardoor loopt het schilderij bijna geen schade meer op.
Restaurateurs gebruiken kunstmatige intelligentie op nog veel meer manieren. Bijvoorbeeld om de oorzaak, aard en ernst van schade aan kunstwerken te analyseren. Of om te analyseren welke kleuren en wat voor penseelstreken een kunstenaar heeft gebruikt, zodat het schilderij zo realistisch mogelijk wordt gerestaureerd. Tenslotte helpt AI bij het digitaliseren voor kunst, zodat al veel werken voor iedereen toegankelijk zijn en in geval van destructie online zichtbaar blijven. Een hele hoop opties dus!
In de kunstwereld is AI zowel vriend als vijand. Waar kunstmatige intelligentie helpt om schilderijen te onderhouden en herstellen, zijn creatieve algoritmen een bedreiging voor menselijke kunstenaars. Aan de andere kant nemen veel kunstenaars zich voor om AI als instrument te gebruiken, in plaats van zich te laten overnemen door de nieuwe technieken. Wie weet zullen menselijke en AI-gegenereerde kunst in de toekomst naast elkaar bestaan, net als de fotografie en de schilderkunst. Hoe denk jij dat AI de kunstwereld gaat beïnvloeden?
